• – Του Τηλέμαχου Γαροφαλλίδη –

Τα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας είναι ένας πολεοδομικός σχηματισμός που βρίσκεται στην Αθήνα, στην περιοχή των Αμπελοκήπων στο ύψος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Αποτελείται από 8 πολυκατοικίες σχήματος παραλληλογράμμου και με την μεγάλη πλευρά τους παράλληλα προς τη Λεωφόρο με συνολικά 228 διαμερίσματα, αρκετά από τα οποία κατοικούνται ακόμη και σήμερα. Μέχρι και τα τέλη σχεδόν της δεκαετίας του 2000 ένοικοι διέμεναν σε 90 από αυτά τα διαμερίσματα.

Τη δεκαετία του ’30 ανεγείρονται και καλούνται να στεγάσουν τους ξεριζωμένους της Μικρασιατικής Καταστροφής.  Φαντάζουν σχεδόν «πολυτελή» πλάι στις προσφυγικές παραγκουπόλεις που τα περιτριγυρίζουν μέχρι και τη δεκαετία του ’60.  Όλες οι πολυκατοικίες είναι τριώροφες. 

Οι 4 μπροστινές έχουν σχεδιαστεί από τον Κυριακό και περιλαμβάνουν οικίες με 2 δωμάτια, κουζίνα και μπάνιο. Οι 4 υπόλοιπες οικοδομήθηκαν σε σχέδια Λάσκαρη και αποτελούνται από 1 δωμάτιο, κουζίνα και μπάνιο.  Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν πλυντήρια στην ταράτσα ανά τρία διαμερίσματα και κλιμακοστάσια ανά 6 διαμερίσματα.  

Επρόκειτο για πρότυπα αερισμού και ηλιασμού. Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού τις καθιστούν ιδιαίτερα «σύγχρονες» για την εποχή τους. Ωστόσο η ανάγκη για επιπρόσθετο χώρο παρέμενε. Ως αποτέλεσμα, πολλοί πρόσφυγες  έκλεισαν τα μπαλκόνια τους μετατρέποντας τα σε «δωμάτια».

Ακόμα οι χώροι ανάμεσα στις πολυκατοικίες δεν είχαν συγκεκριμένη διαμόρφωση κι έτσι οι κάτοικοι γρήγορα τους μετέτρεψαν σε αυλές. Πρόκειται άλλωστε για ένα χώρο συνολικής έκτασης 14.500 τ.μ., εκ των οποίων τα 10.000 τ.μ. είναι ελεύθερα. Ταυτόχρονα όμως οι περισσότερες από τις  οικογένειες κατοικούν πια σε ορόφους, απομακρυνόμενες από τη δυνατότητα της αυλής. 

Προς το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, ξεκινά στην Αθήνα μια σειρά ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ των δυνάμεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και βρετανικών και κυβερνητικών δυνάμεων. Οι μάχες διήρκεσαν 33 μέρες. Στη διάρκεια των οδομαχιών μεταξύ 17 με 18 Δεκεμβρίου του 1944, πολλοί αγωνιστές του ΕΛΑΣ βρήκαν καταφύγιο στις προσφυγικές πολυκατοικίες. Τα σημάδια από σφαίρες και οβίδες που έριχναν οι Βρετανοί από το Λυκαβηττό παραμένουν ανέγγιχτα ως μάρτυρες στο εξωτερικό των κτηρίων και είναι έντονα ορατά για τον επισκέπτη.

Το 2009 τοποθετήθηκε μνημείο στον περιβάλλοντα χώρο των προσφυγικών από την πλευρά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας προς τιμήν αυτών που πολέμησαν τον Δεκέμβρη του 1944. 

Τα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στέκουν εκεί επί δεκαετίες ως ιστορικά τεκμήρια μιας άλλης εποχής. Υπέστησαν τη φθορά του χρόνου αν και χάρη στην στέρεη κατασκευή τους δεν μετατράπηκαν ποτέ σε ερείπια. Και τώρα ετοιμάζονται να ζήσουν μια δεύτερη ζωή με ένα σχέδιο ανάπλασης που θα τους δώσει ακριβώς την αρχική τους όψη.

Φωτογραφίες – κείμενο: Τηλέμαχος Γαροφαλλίδης

– Η αναπαραγωγή, δημοσίευση, τροποποίηση, ή εκμεετάλευση των φωτογραφιών, video, κειμένων και λογότυπων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο για οποιαδήποτε χρήση προσωπική ή εμπορική χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια, απαγορεύται αυστηρά βάσει του Νόμου 2121/93 (όπως έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα) και των διεθνών συμβάσεων περί προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων.