Η γεωγραφική θέση της Καβάλας, το φυσικό της λιμάνι αλλά και η γειτνίαση με το χρυσοφόρο Παγγαίο όρος την καθιστούν μία από τις αρχαιότερες παραλιακές πόλεις της ευρύτερης περιοχής, με τα ίχνη της να χάνονται στα βάθη της προϊστορίας.

Πάνω στην τριγωνική χερσόνησο του λόφου της Καβάλας, μέχρι το 1864 περιοριζόταν η παλιά πόλη, που ήταν συνέχεια της αρχαίας Νεάπολης και της βυζαντινής Χριστούπολης. Μέσα στον ίδιο χώρο, η ίδια πόλη παρουσιάζεται, σε διαφορετικές εποχές, με διαφορετικό όνομα. Κάθε όνομα είναι χαρακτηριστικό και αντιστοιχεί σε μια ιστορική περίοδο. Η Νεάπολη στην αρχαία περίοδο, η Χριστούπολη στη βυζαντινή και η Καβάλα στη νεότερη.

Στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η πόλη ισοπεδώθηκε και αναγεννήθηκε από τις στάχτες της και από τον 18ο αιώνα μ.Χ. ξανάγινε σημαντικό εμπορικό λιμάνι, αποκτώντας τη σημερινή, σύγχρονη όψη της.

Πόλη δραστήρια, που συνδυάζει τους ρυθμούς της μεγαλούπολης με μια απόλυτα χαλαρωτική διάθεση κάθε στιγμή!

Πόλη ζωντανή, που ζει και αναπνέει στους ρυθμούς της μακραίωνης ιστορίας της, του παρόντος αλλά και του μέλλοντος ως το πλέον ανεπτυγμένο αστικό κέντρο της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Πόλη γαλάζια, με καταγάλανα νερά, αμμώδεις παραλίες, τεράστια ακτογραμμή και οργανωμένες ή ανεξερεύνητες ακτές, με ταβερνάκια δίπλα στο κύμα κι αναπάντεχα όμορφα σημεία.

Το Ιμαρέτ

Το τεράστιο οικοδόμημα που ίδρυσε ο Μεχμέτ Αλή πασάς (ή Μοχάμεντ Άλι) το 1817 στη γενέθλια πόλη του έχει ιδιαίτερη γοητεία και μακρόχρονη ιστορία. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά της παλιάς πόλης, στην Παναγία, και τα κτίσματά του καταλαμβάνουν έκταση 3.500 τ.μ. Επιβιώνει στον 21ο αιώνα αναστηλωμένο υποδειγματικά από την γνωστή οικογένεια των καπνεμπόρων Μισιριάν –και ειδικότερα την Άννα Μισιριάν. Το συγκρότημα των κτιρίων ήταν ένα kulliye, – αρχιτεκτονικό συγκρότημα για την ισλαμική εκπαίδευση– ίσως το τελευταίο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που κτίστηκε πάνω σε παλαιότερο Ιμαρέτ του Ιμπραήμ Πασά. Παρείχε κοινωνικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες.

Το kulliye αποτελούσαν δύο μεντρεσέδες (εκπαιδευτικά ιδρύματα-ιεροδιδασκαλεία), δυο μεστζίτ (χώρος προσευχής που τον χρησιμοποιούσαν και ως αίθουσα διδασκαλίας), ιμαρέτ (κουζίνα για σούπα), μεκτέμπ (σχολείο πρώτης βαθμίδας), γραφεία διεύθυνσης, κελιά για τη φιλοξενία των μαθητών. Οι αρχικοί φιλανθρωπικοί και μορφωτικοί στόχοι του ιδρύματος ατόνησαν με τον καιρό και από το 1858 άρχισαν να το θεωρούν έως και επιβλαβές για την πόλη – πολλοί μάλιστα το αποκαλούσαν τεμπελχανείο!

Παρόλα αυτά συνέχισε μέχρι το 1902 να λειτουργεί ως Ιεροδιδασκαλείο και μέχρι το 1923 ως φιλανθρωπικό ίδρυμα. Για διάφορους λόγους παρέμεινε αιγυπτιακή ιδιοκτησία. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70 στα κτίρια του Ιμαρέτ κατοίκησαν οικογένειες προσφύγων ή άποροι. Το 1967 ερήμωσαν και το Ιμαρέτ πέρασε σε περίοδο παρακμής. Η αναστήλωση του μνημείου, που έχει κηρυχθεί διατηρητέο, κράτησε 22 μήνες. Σήμερα λειτουργεί ως ξενοδοχείο.

Η σύγχρονη πόλη

Η Καβάλα αποπνέει μια αύρα ιδιαίτερη που οφείλεται στο πρόσφατο παρελθόν της: τα νεοκλασικά κτίρια που έχουν απομείνει και οι μεγάλες καπναποθήκες διατηρούν την ανάμνηση μιας ακμαίας μεγαλοαστικής και αστικής τάξης. Στην αλλοτινή «Μέκκα του καπνού» όπως ονομαζόταν η Καβάλα εργάστηκαν χιλιάδες καπνεργάτες –άντρες και γυναίκες– οι μορφές των οποίων μοιάζει να ζουν για πάντα στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του μουσείου καπνού της πόλης. Χαρακτηριστικό είναι και το λιμάνι με τους φοίνικες και τους παλιούς κυβόλιθους όπου συνυπάρχουν τα σύγχρονα κτίρια, οι ψαροταβέρνες και οι βάρκες των ψαράδων.

Οι Καμάρες

Είναι το πιο αναγνωρίσιμο σημείο της Καβάλας, κηρυγμένο ως διατηρητέο μνημείο. Αποτελούν τμήμα ενός μεγάλου συστήματος ύδρευσης του τότε άνυδρου βράχου της Παναγίας, όπου ήταν κτισμένη η αρχαία και μεσαιωνική πόλη. Είχε μήκος 6.400 μέτρων και ανοιχτή ροή κάτι που δείχνει ότι λειτουργία του δε βασιζόταν σε αρχές συγκοινωνούντων δοχείων, αλλά στις πολύ καλά μελετημένες κλίσεις. Τη σημερινή του μορφή πήρε την εποχή του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1520-1530). Επάνω στις Καμάρες θα δείτε σήμερα «κολλημένα» κάποια προσφυγικά σπιτάκια, τα οποία έχουν αναστηλωθεί και βαφτεί. Κοντά τους υπάρχει μεντρεσές και απέναντι μερικά από τα παλιά μαγαζάκια του 20ου αιώνα με χαρακτηριστικές ξυλοκατασκευές.

Η Μέκκα του καπνού

Η καλλιέργεια του καπνού άρχισε στην περιοχή της Καβάλας από τις αρχές του 19ου αι. και για περισσότερο από 150 χρόνια συνδέθηκε με την ιστορία και την εξέλιξή της. O καπνός οδήγησε την πόλη στην ευημερία, αλλά και στην παρακμή μετά τη 10ετία του 1930. Μέχρι το 1900 οι περισσότερες καπναποθήκες συγκεντρώθηκαν στην παραλιακή περιοχή του Αι Γιάννη και του κέντρου, ώστε να γίνεται εύκολα η μεταφορά και φόρτωση των καπνών στα καράβια.

Την εποχή της ακμής της εμπορίας του καπνού, μετά το 1918, στην Καβάλα δραστηριοποιούνταν περίπου 50 καπνεμπορικές εταιρείες και στις 160 καπναποθήκες δούλευε το μισό καπνεργατικό δυναμικό της χώρας, γύρω στους 14.000 εργάτες. Η ανεργία άρχισε να πλήττει τον κλάδο μετά το 1929, με την παγκόσμια οικονομική κρίση, και μεγάλωσε μέχρι το 1936. Η άρση από τη Βουλή, το Μάρτιο του 1953, της κατοχύρωσης του επαγγέλματος του καπνεργάτη και η έξοδος από αυτό των ανδρών, οδήγησε σε μεγάλη παρακμή το μεγαλύτερο κέντρο επεξεργασίας καπνού των Βαλκανίων.

Φωτογραφίες – κείμενο: Τηλέμαχος Γαροφαλλίδης

– Η αναπαραγωγή, δημοσίευση, τροποποίηση, ή εκμετάλευση των φωτογραφιών, video, κειμένων και λογότυπων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο για οποιαδήποτε χρήση προσωπική ή εμπορική χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια, απαγορεύται αυστηρά βάσει του νόμου 2121/93.