Μερικές φορές για άλλο πας και άλλο βρίσκεις. Εκείνο το αυγουστιάτικο πρωινό ταξιδέψαμε μέχρι τον υδροβιότοπο του Αγίου Μάμαντα στην Χαλκιδική, έχοντας πληροφορίες ότι έχει ξεκινήσει η αναπαραγωγή των φλαμίγκο. Με τους πιο μεγάλους τηλεφακούς που είχαμε στη διάθεση μας, έχουμε επιλέξει προσεκτικά τα σημεία που θα κρυφτούμε για να μην τρομοκρατήσουμε τα πουλιά και…περιμένουμε. Περιμένουμε μέχρι που ο καλοκαιρινός ήλιος μας έχει σχεδόν προκαλέσει παραισθήσεις ενώ τα τσιμπήματα από τα ξερά χόρτα και τα έντομα της περιοχής θυμίζουν κάτι από στρατιωτικό καψόνι. Τα φλαμίγκο δεν ήρθαν ποτέ, όμως λίγο πριν τα παρατήσουμε για να φύγουμε, μέσα από τις καλαμιές ξεπρόβαλε αυτή η φάτσα που δεν φάνηκε να επηρεάζεται καθόλου από όλα αυτά. Αντίθετα έδειχνε πολύ άνετη και ευδιάθετη μέσα στο φυσικό της περιβάλλον και με μπόλικη περιέργεια να μας γνωρίσει από κοντά.

Η χελώνα είναι ερπετό. Ανήκει στην αρτίγονη τάξη της πρωτόγονης υφομοταξίας αναψιδωτά. Υπάρχουν χερσαίες, θαλάσσιες και αμφίβιες χελώνες. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι το καβούκι τους, το οποίο προστατεύει το σώμα τους. Στην πραγματικότητα το καβούκι είναι μέρος της ράχης τους δηλαδή μέρος του σώματος τους. Αποτελείται από πολλά κόκαλα, την σπονδυλική στήλη και τα πλευρά τους. Μέσα από αυτό περνάνε διάφορα νεύρα και υπάρχει κυκλοφορία αίματος, γι’ αυτό και ο οποιοσδήποτε τραυματισμός μπορεί να προκαλέσει αιμοραγία και αφόρητο πόνο μέχρι ακόμα και θάνατο.

Οι χελώνες δεν θεωρούνται απειλούμενα είδη αλλά ο πληθυσμός τους έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια κυρίως λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης. Είναι τα πιο μακρόβια σπονδυλόζωα. Η διάρκεια ζωής τους μπορεί να ξεπεράσει και τα 100 χρόνια. Η ανάπτυξή τους είναι γρήγορη, με την γεννητική ωρίμαση να επιτυγχάνεται πριν από τα 10 χρόνια για τα αρσενικά και λίγο πιο μετά για τα θηλυκά.

Καθοδηγούνται κυρίως από την όσφρηση. Η όρασή τους είναι αρκετά καλή με δυνατότητα διάκρισης των βασικών χρωμάτων, ενώ η ακοή τους βασίζεται κυρίως στους κραδασμούς του εδάφους (όπως ακριβώς και των φιδιών). Έχουν επίσης ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την αίσθηση του τόπου και πάντα επιλέγουν μια περιοχή που την θεωρούν σπίτι τους. Είναι φυτοφάγες και έτσι δεν χρειάζεται να κυνηγήσουν την τροφή τους. Από την άλλη το μεγάλο καβούκι τους λειτουργεί αποτρεπτικά για τα περισσότερα αρπακτικά. Γενικά δεν έχουν κάποιο λόγο να μην είναι αργοκίνητες, όμως είναι εντυπωσιακό το πόσο γρήγορες μπορούν να γίνουν αν αισθανθούν ότι απειλούνται. Τον χειμώνα πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Μόλις αντιληφθούν την αλλαγή του καιρού, σκάβουν έναν λάκκο και χώνονται σε μικρό βάθος μέσα στο έδαφος μέχρι να έρθει η άνοιξη.

Οι χελώνες ξηράς είναι για τους περισσότερους τα πιο συμπαθητικά ερπετά. Στη χώρας μας αντιμετωπίζουν σοβαρό πληθυσμιακό πρόβλημα, καθώς χιλιάδες είναι αυτές που αιχμαλωτίζονται κάθε χρόνο για να παίξουν το ρόλο του κατοικιδίου, σε κήπους, αυλές και μπαλκόνια σπιτιών, αλλά και για διακίνηση και παρεμπόριο, κυρίως σε χώρες του εξωτερικού. Σε συνθήκες αιχμαλωσίας ο αναπαραγωγικός τους ρόλος παύει να υπάρχει, ενώ στις περιπτώσεις που αιχμαλωτίζονται ζευγάρια, η αναπαραγωγή και η εναπόθεση αυγών γίνονται εξαιρετικά δύσκολα και σπάνια και είναι αμφίβολο το μέλλον των μικρών, εάν αυτά τελικά καταφέρουν να έρθουν στον κόσμο. Παράλληλα, η απώλεια που υφίσταται το φυσικό τους περιβάλλον από τις αιχμαλωτίσεις, οδηγεί σε ανισορροπία του οικοσυστήματος.

Οι αιχμαλωτίσεις όμως δεν είναι ο μοναδικός εχθρός τους. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτές χάνουν την ζωή τους στους αυτοκινητόδρομους, αλλά κυρίως στις πυρκαγιές που κάθε χρόνο εξαφανίζουν ανυπολόγιστες δασικές εκτάσεις. Επίσης η ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη και υπερδόμηση μειώνουν ακόμα περισσότερο τους βιότοπους της χελώνας, αλλά και των υπόλοιπων άγριων ζώων.

Η αιχμαλωσία, η διακίνηση, το εμπόριο, η θανάτωση και η καταστροφή των οικοτόπων τους είναι πράξεις παράνομες. Οι χελώνες ξηράς της χώρας μας προστατεύονται από: α) την Σύμβαση της Βέρνης β) την Κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 γ) το Προεδρικό Διάταγμα υπ’αριθμόν 67, ΦΕΚ 23/Α/30-1-81 δ) την Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας (CITES)  Αν συναντήσετε μια χελώνα:

– Κρατήστε μια απόσταση. Αν την πλησιάσετε θα τρομάξει. Θα μαζευτεί μέσα στο καβούκι της και θα μείνει ακίνητη μέχρι να σιγουρευτεί ότι έχετε απομακρυνθεί.

– Μην επιχειρήσετε να παίξετε μαζί της όπως θα κάνατε με ένα κατοικίδιο. Θαυμάστε την από μακριά.

– Μη την πάρετε μαζί σας. Δεν βρίσκεται εκεί τυχαία. Είναι άγριο ζώο και νιώθει άνετα μόνο στο φυσικό της περιβάλλον, αλλά είναι και απαραίτητη για το οικοσύστημα.

– Μην επιχειρήσετε να την ταΐσετε. Αυτή ξέρει καλύτερα από εσάς να επιλέγει την τροφή της.

– Αν δείτε μια χελώνα αναποδογυρισμένη βοηθήστε την να γυρίσει κανονικά. Πιθανότατα αυτό να συνέβη από δικό της λάθος, από μάχη με μια άλλη χελώνα ή από κάποιο ασυνείδητο ανθρώπινο χέρι.

– Αν δείτε μια χελώνα στη μέση του δρόμου σηκώστε την και βάλτε την λίγα μέτρα πιο πέρα από την άκρη του δρόμου μέσα στη βλάστηση. Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις όπως είναι η κατασκευή δρόμων μέσα στη φύση, πολλές φορές μπερδεύουν τα ζώα.

Φωτογραφίες: Μιχάλης Μαγνήσαλης – Τηλέμαχος Γαροφαλλίδης

Κείμενο: Μιχάλης Μαγνήσαλης

– Η αναπαραγωγή, δημοσίευση, τροποποίηση, ή εκμετάλευση των φωτογραφιών, video, κειμένων και λογότυπων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο για οποιαδήποτε χρήση προσωπική ή εμπορική χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια, απαγορεύται αυστηρά βάσει του νόμου 2121/93.