Επιμέλεια: Μιχάλης Μαγνήσαλης
Ο Iωάννης Μεταξάς άρχισε να διατηρεί ένα Ημερολόγιο της ζωής του από τις 21η Σεπτεμβρίου του 1896 και με ελάχιστες διακοπές οι καταγραφές συνεχίστηκαν σε όλη τη ζωή του, μέχρι την 17η Ιανουαρίου 1941, λίγες μέρες πριν το θάνατό του, στις 29/1/1941. Το συντάσει για προσωπική του χρήση και μνήμη.
Ήδη από το 1905 προβλέπει ότι το ημερολόγιο αυτό μπορεί μελλοντικά να έχει και γενικότερο ενδιαφέρον και ότι ίσως μια ημέρα χρησιμεύσει για την ιστοριογραφία. «για να αποδώσει εθνικώς» όπως λέει, αποτελεί δε ένα ντοκουμέντο μοναδικό στην ελληνική ιστορική πεζογραφία.
Στις σελίδες 520 – 526 του τέταρτου τόμου καταγράφεται η πολύ σημαντική ομιλία του προς τους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του Αθηναϊκού τύπου στο Στρατηγείο στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας.
«Κύριοι,
Έχω λογοκρισίαν και μπορώ να σας υποχρεώσω να γράφετε μόνον ότι θέλω. Αυτήν την ώραν όμως δεν θέλω μόνον την πέννα σας. Θέλω και την ψυχήν σας. Γι΄αυτό σας εκάλεσα σήμερα για να σας μιλήσω με χαρτιά ανοιχτά. Θα σας ειπώ τα πάντα. Θα σας ειπώ ακόμη και τα μεγάλα μου πολιτικά μυστικά. Θέλω να ξέρετε και ‘σείς όλα τα σχετικά με την εθνικήν μας περιπέτειαν ώστε να γράφετε, όχι συμμορφούμενοι προς τας οδηγίας μου, αλλά εμπνεόμενοι εις την προσωπικήν σας πίστιν από την γνώσιν των πραγμάτων».
– «Μη νομίσετε ότι η απόφασις του ΟΧΙ πάρθηκε έτσι σε μια στιγμή. Μη φαντασθήτε ότι εμπήκαμε στον πόλεμο αιφνιδιαστικά. Ή ότι δεν έγινε παν ότι επετρέπετο και μπορούσε να γίνη δια να τον αποφύγουμε.
Από την εποχή της καταλήψεως της Αλβανίας το Πάσχα πέρυσι, το πράγμα άρχισε να φαίνεται. Από τον περασμένο Μάιο είπα καθαρά στον κ. Γκράτσι ότι αν προσεβαλλόμεθα εις τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα ανθιστάμεθα αντί πάσης θυσίας και δι’ όλων των μέσων μας».
– «Θα σας αποκαλύψω τώρα, ότι διέταξα να βολιδοσκοπηθή καταλλήλως το Βερολίνον. Μου διεμηνύθη εκ μέρους του Χίτλερ η σύστασις να αποφύγω οιονδήποτε μέτρον δυνάμενον να θεωρηθή από την Ιταλίαν πρόκλησις. Έκανα το παν δια να μη μπορούν οι Ιταλοί να εμφανισθούν ως δυνάμενοι να έχουν όχι αφορμάς και λόγους, αλλ’ ούτε ευλογοφανές παράπονον εκ μέρους μας, αν και από την πρώτην στιγμήν αντελήφθην τι πράγματι εσήμαινε η όλως αόριστος σύστασις του Βερολίνου».
– «Εις σχετικές βολιδοσκοπήσεις προς την κατεύθυνσιν του Άξονος μου εδόθη να εννοήσω σαφώς ότι μόνη λύσις θα ημπορούσε να είναι μία εκουσία προσχώρησις της Ελλάδος εις την «Νέαν Τάξιν». Προσχώρησις που θα εγίνετο λίαν ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ ως «εραστήν του ελληνικού πνεύματος». Συγχρόνως όμως μου εδόθη να εννοήσω ότι η ένταξις εις την Νέαν Τάξιν προϋποθέτει προκαταρκτικήν άρσιν όλων των παλαιών διαφορών με τους γείτονάς μας, και ναι μεν αυτό θα συνεπήγετο φυσικά θυσίας τινάς δια την Ελλάδα, αλλά αι θυσίαι θα έπρεπε να θεωρηθούν τελείως «ασήμαντοι» εμπρός εις τα «οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα» τα οποία θα είχε δια την Ελλάδα η Νέα Τάξις εις την Ευρώπην και την Βαλκανικήν».
– «Δηλαδή θα έπρεπε δια να αποφύγωμεν τον πόλεμον να γίνομαι εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδας προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν, και του αριστερού από την Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτο δύσκολον να πρόβλεψη κανείς ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Άγγλοι θα έκοβαν και αυτοί τα πόδια της Ελλάδας».
– «Αλλά επί πλέον και ημείς οι Έλληνες πρέπει να γνωρίζομεν ότι δεν πολεμούμεν μόνο δια την νίκην, αλλά και δια την δόξαν».
– «Τον κίνδυνον από μίαν διαίρεσιν της Ελλάδος προκύπτουσαν συνέπεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μίαν νέαν διαίρεσιν μάλιστα πολύ τραγικωτέραν, διότι όπως την εσκιαγράφησα δεν θα ήτο καν διχασμός αλλά τριχοτομισμός, τον κίνδυνον αυτόν θεωρώ κύριοι, δια το έθνος και το μέλλον του ασυγκρίτως χειρότερον από τον πόλεμον, από τον οποίον είναι δυνατόν και δουλωμένη να βγει προσωρινώς η Ελλάς. Λέγω προσωρινώς, διότι πιστεύω ακράδαντα, ότι τελικώς η νίκη θα είναι με το μέρος μας. Γιατί οι γερμανοί δεν θα νικήσουν. Δεν μπορούν να νικήσουν. Υπάρχουν πολλά εμπόδια».
– «Δια την Ελλάδα η Αγγλία είναι η φυσική φίλη και επανειλημμένως εδείχθη προστάτρια, ενίοτε δε η μόνη προστάτρια. Η νίκη θα είναι και δεν μπορεί παρά να είναι δική της. Θα είναι νίκη του Αγγλοσαξονικού κόσμου, απέναντι του οποίου η Γερμανία, αφού έως τώρα δεν εδυνήθη να επιτυχή οριστικόν αποτέλεσμα, είναι καταδικασμένη να συντριβή».
O Ιωάννης Μεταξάς είναι ο Εθνικός Κυβερνήτης της Ελλάδας (1936- 1941), που διαμόρφωσε την ουδέτερη εξωτερική πολιτική της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και με δικτατορική διακυβέρνηση αντιστάθηκε στα φασιστικά καθεστώτα Ιταλίας και Γερμανίας με το σύνθημα«Για τους Έλληνες Υπέρ την Νίκη η Δόξα».
H μεγαλύτερη στιγμή της ζωής του είναι τα χαράματα της 28ηςΟκτωβρίου1940 και η απάντηση που έδωσε στο ιταλικό τελεσίγραφο, που του επέδωσε ο Ιταλός Πρέσβυς Εμμανουέλε Γκράτσι, στην οικία του στην Κηφισιά, ζητώντας του να επιτρέψει την διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από το ελληνικό έδαφος.
Η απάντηση του Ιωάννη Μεταξά«Alors c’ est la guerre»(επομένως έχουμε πόλεμο), με την οποία κήρυξε τον υπέρ βωμών και εστιών πόλεμο, ενάντια στην Ιταλία, μία απόφαση που είχε πάρει μόνος του τον Μάρτιο του 1939, έχει μείνει στην ιστορία ως το«ΟΧΙ»των Ελλήνων στο φασισμό και την υποδούλωση της πατρίδας τους. Ο αγώνας, η ανδρεία και ο ηρωισμός ανδρών και γυναικών έως τις 6 Απριλίου 1941, άλλαξαν την πορεία της παγκόσμιας ιστορίας.
Με τίτλο «Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο»,άρχισε να εκδίδεται το Ημερολόγιο του, από την σύζυγό τουΛέλα, και τις κόρες τουΛουκίακαιΝανά, δέκα χρόνια μετά το θάνατό του. Η Λουκία είχε διαφυλάξει το χειρόγραφο κατά την διάρκεια της Κατοχής, όπως είχε κρύψει και όλο το προσωπικό Αρχείο του πατέρα της. Η έκδοση έγινε αρχικά σε 4 τόμους. Ο πρώτος και δεύτερος εξεδόθησαν από το Βιβλιοπωλείο της Εστίας το 1951, με εισαγωγικά σημειώματα και επιμέλεια του Χρ. Χρηστίδη. Το εξώφυλλο σχεδιάσθηκε από τον Καθγητή Ιωάννη Μόραλη και το χαρτί προσέφεραν η Ελληνική Εταιρεία Χαρτοποιίας Αιγίου Α.Ε. για τον πρώτο τόμο και ο Ευγένιος Ευγενίδης για το σύνολο. Ο τέταρτος τόμος εξεδόθη το 1960 από τον Ίκαρο με επιμέλεια του Φαίδωνα Βρανά, ψευδόνημο και ο τρίτος τελευταίος το 1964, από τον Ίκαρο με επιμέλεια του Παν.Μ.Σιφναίου, ψευδόνημο. Το σύνολο του έργου με όλα τα παραρτήματα (Λόγοι, δημηγορίες στη Βουλή, άρθρα και δημοσιεύματα από τις εφημερίδες, αλληλογραφία κλπ) είναι περίπου 3000 σελίδες και έχει ελάχιστες φωτογραφίες.
Από την καταγραφή λείπουν τα έτη 1903-1910 και 1912 -1918 κατά τα οποία ο Ιωάννης Μεταξάς δεν κράτησε ημερολόγιο. Όπως και η εποχή της Πρωθυπουργίας του από την 4ηΑυγούστου 1936 μέχρι το 1938.
Ο πρώτος και δεύτερος τόμος είναι γραμμένοι με μεγαλύτερη χρονική άνεση και γλαφυρές περιγραφές καταστάσεων. Αντίθετα στον τρίτο και στον τέταρτο οι περισσότερες καταγραφές γίνονται τηλεγραφικά. Αλλωστε ο Ι. Μεταξάς χρειαζόταν όπως λέει την καταγραφή περισσότερο για να διατηρεί στη μνήμη του ορισμένα γεγονότα και σκέψεις και δεν απέβλεπε στην έκδοσή του. Ορισμένες εποχές και γεγονότα, όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, καλύπτονται από την πυκνή αλληλογραφία που διατηρούσε με την σύζυγό του, την αφοσιωμένη σύντροφό του Λέλα.
Το 1969 εξεδόθησαν από τον Ίκαρο επίσης δύο τόμοι με τίτλο:«ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ».
Επιμέλεια: Μιχάλης Μαγνήσαλης
– Η αναπαραγωγή, δημοσίευση, τροποποίηση, ή εκμετάλευση των φωτογραφιών, video, κειμένων και λογότυπων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο για οποιαδήποτε χρήση προσωπική ή εμπορική χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια, απαγορεύται αυστηρά βάσει του νόμου 2121/93.
geastories.com 