Ένα πανηγύρι που δεν σταμάτησε από το 1869/70 για πρώτη φορά φέτος ΔΕΝ θα γίνει λόγω covid 19. Κάθε χρόνο στο τέλος του Αυγούστου η Χαλκιδική ζούσε στους ρυθμούς του. Κόσμος, φώτα, χρώματα, καπνοί, μυρωδιές. Είναι θεσμός δεν έχει να κάνει με τις αγορές που θα κάνει ο καθένας, άλλα είναι το να ζήσει το όλο κλίμα. Ας θυμηθούμε λοιπόν στιγμές από το πιο γνωστό πανηγύρι της Βόρειας Ελλάδας μιας και φέτος μόνο από τις φωτογραφίες μπορούμε να το ζήσουμε.

Σχετικά με την πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος η πρώτη γνωστή αναφορά προέρχεται από το Νικόλαο Χρυσανθίδη περί τα 1869/70, ο οποίος γράφει: «κατά δε την εορτήν του Αγίου μάρτυρος (Μάμαντος) συνερχομένων εκείσε και πλείστων όσων ξένων εκ των πέριξ χωρίων και αυτών εισέτι των γειτνιαζόντων πόλεων, εμπορίου χάριν».

Η πανήγυρη τελούνταν την ημέρα την εορτασμού της μνήμης του Αγίου στις 2 Σεπτεμβρίου, την επόμενη δηλαδή ημέρα της 1ης Σεπτεμβρίου που αποτελεί την αρχή της Ινδικτιώνος του βυζαντινού – εκκλησιαστικού έτους. Η Ινδικτιώνα είναι ένας δεκαπενταετής χρονικός κύκλος και η αρχή της κατά την 1η Σεπτεμβρίου αποτελεί την έναρξη του φορολογικού έτους όπου και γινόταν η είσπραξη των φόρων.

Η εκκλησία του Αγίου Μάμαντος, σύμφωνα με την παράδοση, κτίσθηκε από μοναχούς του μετοχίου. Η παράδοση λέει ότι οι μοναχοί που διέμεναν στο μετόχι έβλεπαν τις νύχτες ένα φως σαν καντήλι μέσα στη θάλασσα, έψαξαν και ανέσυραν τελικά από το βυθό την εικόνα του Αγίου Μάμαντος. Καθώς επέστρεφαν στο μετόχι τους, τα βόδια που έσερναν τον αραμπά με την εικόνα ακινητοποιήθηκαν καθώς ανέβαιναν το ύψωμα έξω από το μετόχι. Παρ’ όλες τις προσπάθειες έμειναν ακίνητα, οι μοναχοί θεώρησαν ότι ήταν θέλημα του Αγίου και έκτισαν εκεί ένα μικρό εκκλησάκι όπου τοποθέτησαν την εικόνα του. Η εκκλησία με το πέρασμα των χρόνων υπέστη κατεδαφίσεις και ανακαινίσεις. Μια κατεδάφιση και ανακαίνιση έγινε μέσα στον 19ο αιώνα.

Η εκκλησία αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1950, οπότε ανακαινίσθηκε πάλι και από τη δεκαετία του 1990 άρχισε να κτίζεται, πάνω και δίπλα από την παλαιά νέα μεγαλύτερη με πρωτοβουλία του Αρχιμανδρίτη Δωρόθεου. Η παλαιά κατεδαφίστηκε και στη θέση της κτίσθηκε προσκυνητάρι. Ο αρχικός χώρος τέλεσης της πανήγυρης βρισκόταν κάτω και δεξιά από την εκκλησία, προς το τσαΐρι και τη λίμνη. Στο σημείο εκείνο υπήρχε ένα πέτρινο πηγάδι, σκεπαστό, που ονομαζόταν «Μπεζεστένι» και έδινε το όνομα του σε όλη τη γύρω περιοχή.

Η λέξη «Μπεζεστένι» είναι τουρκική και σημαίνει την αγορά, σκεπαστή ή υπαίθρια, περιοχή όπου διεξάγεται εμπόριο, παζάρι (bezesten, με την περσική ρίζα bez=ύφασμα). Το πηγάδι αυτό σφραγίστηκε, όταν τη δεκαετία του 1950 η κοινότητα του Αγίου Μάμαντα άνοιξε βρύση με αρτεσιανό νερό. Η περιοχή «Μπεζεστένι», αν και γειτονίαζε με το μετόχι, ανήκε στο τσιφλίκι του Βέη, ο οποίος εισέπραττε και τα ενοίκια από το χώρο της πανήγυρης.

Αρχικά στην πανήγυρη είχαμε μόνο αγοραπωλησία ζωών, ήταν δηλαδή ζωοπανήγυρη και στη συνέχεια εξελίχτηκε σε εμποροπανήγυρη. Ο παλαιός χώρος στο «Μπεζεστένι» χρησιμοποιούνταν μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1960 για αγοραπωλησία ζωών. Ο χώρος προσφερόταν για αγοραπωλησία ζώων επειδή διέθετε νερό και ήταν ανοικτός και προσβάσιμος για ζώα και ανθρώπους. Ο χρόνος διεξαγωγής του στην αρχή του Σεπτέμβρη ιδανικός, μετά το τέλος της σποράς και των άλλων καλοκαιρινών γεωργικών ασχολιών, ενώ ταυτόχρονα άρχιζε η προετοιμασία για τη νέα γεωργική χρονιά, της σποράς αλλά και για το χειμώνα, χρόνος κατάλληλος για να αγορασθούν και να πουληθούν ζώα.

Η πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος αποτέλεσε ένα έθιμο που έγινε θεσμός, ξεκίνησε δηλαδή ως μια τοπική αγορά στην αρχή του Φθινοπώρου ήδη από την βυζαντινή εποχή για να μετατραπεί με το πέρασμα των αιώνων στην πανήγυρη των 19ου και 20ου αιώνων. Η πανήγυρη του Αγίου Μάμαντος ξεκινούσε την παραμονή της γιορτής του Αγίου, με εσπερινό και ακολουθούσε περιφορά της εικόνας του Αγίου και διαρκούσε άλλες 3 ημέρες. Στις μέρες μας άτυπα ξεκινά 2-3 μέρες νωρίτερα και τελειώνει μία περίπου μέρα αργότερα στις 5 του μηνός. Ας ελπίσουμε ότι του χρόνου θα μας έχει χαιρετήσει ο κορονοϊός και θα επανέρθει η κανονικότητα.

Φωτογραφίες – κείμενο: Τηλέμαχος Γαροφαλλίδης

Πηγή: Σημειώσεις από την μελέτη του Δημήτριου Κουρμπέτη «Το χωριό Άγιος Μάμας Χαλκιδικής».

– Η αναπαραγωγή, δημοσίευση, τροποποίηση, ή εκμετάλευση των φωτογραφιών, video, κειμένων και λογότυπων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο για οποιαδήποτε χρήση προσωπική ή εμπορική χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια, απαγορεύται αυστηρά βάσει του νόμου 2121/93.