Το κείμενο που ακολουθεί είναι του ιστορικού μας συνεργάτη Γεώργιου Πολύχρου.
Πάνω από τα Άνω Πορόια, το γραφικό χωριό που είναι χτισμένο στους πρόποδες της οροσειράς Κερκίνης (Μπέλες), βρίσκεται το οροπέδιο του «Κουρί Γκιόλ» (τουρκική ονομασία που σημαίνει ξερή λίμνη). Εκεί, σε υψόμετρο 960 μέτρων, υπάρχει βρύση με τρεχούμενο νερό, που αποτελεί το σημείο έναρξης της ανηφορικής διαδρομής προς την Ομορφοπλαγιά. Το μονοπάτι ξεκινάει από τον υπάρχοντα δασικό δρόμο και στη συνέχεια ακολουθεί το παλαιό πέρασμα, που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες για την επικοινωνία τους με τα Πορόια, μέσα στο πυκνό δάσος.
Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η οροσειρά του Μπέλλες ήταν το μόνο σοβαρό γεωγραφικό εμπόδιο που κάλυπτε από Βορρά την περιοχή της Θεσσαλονίκης και τις ζωτικές συγκοινωνιακές γραμμές της Βορείου Ελλάδος. Τα άκρα της θεωρούνταν σχετικά ασφαλή, καθώς στα ανατολικά υπήρχε ισχυρή αμυντική οργάνωση με τα οχυρά που έφραζαν τη στενωπό του Ρούπελ, ενώ στα δυτικά υπήρχε κάλυψη από τα γιουγκοσλαβικά εδάφη βόρεια της λίμνης Δοϊράνης. Για την κάλυψη της κορυφογραμμής του Μπέλες αποφασίστηκε η κατασκευή εννέα σκυρόδετων πολυβολείων, που θα εμπόδιζαν τη διέλευση του εχθρού από τα δύσβατα μονοπάτια και τους μουλαρόδρομους του βουνού και την κάθοδο του προς την ελληνική ενδοχώρα.
Το συνολικά τεσσάρων χιλιομέτρων μονοπάτι είναι αρκετά δύσβατο. Τα χαρακώματα, μέσα από τα οποία κινούνταν οι στρατιώτες για να είναι αθέατοι, υπάρχουν ακόμα.
Προσεγγίζοντας την Ομορφοπλαγιά, σε υψόμετρο 1.380 μέτρων, διακρίνεται ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο. Πρόκειται για το στρατιωτικό φυλάκιο της Ομορφοπλαγιάς, το οποίο ήταν επανδρωμένο και λειτουργούσε έως τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το συγκεκριμένο σημείο προσφέρει μοναδική θέα, αφού διακρίνονται ταυτόχρονα οι λίμνες Κερκίνη και Δοϊράνη αλλά και η ελληνική ενδοχώρα σε όλο της το μεγαλείο.
Σε μικρή απόσταση από το φυλάκιο, κρυμμένο μέσα στη βλάστηση του δάσους, διακρίνεται ένα διπλό σκυρόδετο πολυβολείο, ένα από τα δύο που είχαν κατασκευαστεί στην περιοχή το 1940 από τον ελληνικό στρατό για την κάλυψη της Ομορφοπλαγιάς. Πρόκειται για το πολυβολείο Π8, γνωστό στην ιστορία ως «πολυβολείο του Ίτσιου».
Όταν ξεκίνησε η γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας στις 6 Απριλίου του 1941, τα πολυβολεία του Μπέλες είχαν ως αποστολή να καθυστερήσουν την εχθρική προέλαση όσο αυτό ήταν δυνατό. Τα πολυβολεία Π7 και Π8 αποτελούσαν μια διμοιρία πολυβόλων με επικεφαλής τον λοχία Δημήτριο Ίτσιο. Ο Δημήτριος Ίτσιος γεννήθηκε στα Άνω Πορόια στις 5 Απριλίου 1906 και ήταν βλάχικης καταγωγής. Με την έκρηξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 1940 κατατάχθηκε στον ελληνικό στρατό ως έφεδρος αξιωματικός.
Με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, οι ελληνικές δυνάμεις αντιστάθηκαν σθεναρά στις υπέρτερες γερμανικές, καθυστερώντας για ώρες τα σχέδια της Βέρμαχτ για γρήγορη διέλευση του Μπέλες και κάθοδο στην κοιλάδα της Ροδόπολης. Ο Ίτσιος διατάχθηκε να καλύψει με το πολυβολείο Π8 τη βαθμιαία υποχώρηση ελληνικών τμημάτων και όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν, να αποχωρήσει και ο ίδιος με τους άνδρες του.
Το ένα μετά το άλλο τα πολυβολεία του Μπέλες σίγησαν, εκτός από το Π8, το οποίο συνέχιζε τον αγώνα. Ο Ίτσιος, βλέποντας ότι ήταν θέμα χρόνου η περικύκλωση του πολυβολείου του, διέταξε τους άνδρες του να φύγουν και να τον αφήσουν μόνο του να συνεχίσει την αντίσταση. Από τους πέντε στρατιώτες του πολυβολείου, δύο συγχωριανοί του αρνήθηκαν να υπακούσουν στη διαταγή και έμειναν μαζί του να πολεμήσουν μέχρι εσχάτων. Οι Γερμανοί παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις τους δεν κατάφεραν να εξουδετερώσουν το πολυβολείο και οι απώλειες τους ήταν υψηλότατες. Οι τρεις άνδρες του πολυβολείου πολέμησαν μέχρι που εξαντλήθηκαν τα πυρομαχικά τους και αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Τα σημάδια από τις χιλιάδες γερμανικές βολές στα εξωτερικά τοιχώματα του Π8 μαρτυρούν τη σφοδρότητα της επίθεσης.
Μετά την παύση των πυρών, οι Γερμανοί προσέγγισαν διστακτικά το πολυβολείο και ο Γερμανός διοικητής άνοιξε διάλογο με τον Ίτσιο. Αρχικά τον ρώτησε ποιος ήταν ο επικεφαλής και όταν ο Ίτσιος του απάντησε ότι τον είχε μπροστά του, απόρησε, διότι περίμενε να βρει κάποιον αξιωματικό. Ο Γερμανός τον συνεχάρη για την γενναιότητα και την αντίσταση που επέδειξε και του έδειξε την πλαγιά, που κάλυπτε το πολυβολείο του, η οποία ήταν γεμάτη νεκρούς Γερμανούς στρατιώτες. Ο Ίτσιος αποκρίθηκε ότι απλώς έπραξε το καθήκον του και ο Γερμανός ανταπάντησε ότι έπρεπε και αυτός να κάνει το δικό του. Τότε, διέταξε την εκτέλεση του Έλληνα λοχία και ένας Γερμανός στρατιώτης τον πυροβόλησε στον κρόταφο. Η εκτέλεση του Δημητρίου Ίτσιου αποτέλεσε το πρώτο έγκλημα πολέμου στην Ελλάδα από τους Γερμανούς κατά περίοδο 1941-1944.
Στον χώρο γύρω από το πολυβολείο είναι αναρτημένες δυο φωτογραφίες από γερμανικό αρχείο, που εικονίζουν τον λοχία Ίτσιο νεκρό λίγο μετά την εκτέλεση του, σε μικρή απόσταση από την είσοδο του πολυβολείου του.
Θα μπορούσε να είχε εγκαταλείψει τη θέση του εγκαίρως και να είχε σωθεί, όπως η τιμή και η αξιοπρέπεια του δεν του επέτρεψαν να το σκεφτεί ούτε για μια στιγμή. Για τη γενναιότητα και την αυτοθυσία του, στον Ίτσιο απονεμήθηκε μεταθανάτια ο βαθμός του Επιλοχία και το Αργυρό Αριστείο Ανδρείας. Η Κοινότητα Άνω Ποροΐων τίμησε τον ήρωα της με το στήσιμο μιας χάλκινης προτομής στην κεντρική πλατεία του χωριού, ενώ και το στρατόπεδο Ποροΐων ονομάστηκε Στρατόπεδο Λοχία Ίτσιου.
– Φωτογραφίες: Μιχάλης Μαγνήσαλης
– Κείμενο: Γεώργιος Πολύχρους
Ακολουθώντας το μονοπάτι, το τελευταίο χαράκωμα οδηγεί στην είσοδο του πολυβολείου. Στο σημείο που δολοφονήθηκε ο Λοχίας Ίτσιος κυματίζει η ελληνική σημαία.
Αυτό ήταν το οπτικό πεδίο των πολεμιστών, χωρίς όμως τα δέντρα, που δεν υπήρχαν τον Απρίλιο του 1941.
Η είσοδος του πολυβολείου όπως φαίνεται από το εσωτερικό του. Ο ιστορικός μας συντάκτης Γεώργιος Πολύχρους φωτογραφίζει το σημείο της εκτέλεσης.
Φωτογραφίες: Μιχάλης Μαγνήσαλης
Κείμενο: Γιώργος Πολύχρους
Εγγραφείτε στο Blog μας δίνοντας μόνο το email σας για να λαμβάνετε κάθε νέο άρθρο την ώρα που δημοσιεύεται κάνοντας κλικ εδώ.
Αναζητήστε παλιότερα άρθρα στο αρχείο μας, κάνοντας κλίκ εδώ.
– Η αναπαραγωγή, δημοσίευση, τροποποίηση, ή εκμετάλευση των φωτογραφιών, video, κειμένων και λογότυπων που περιλαμβάνονται στον παρόντα ιστότοπο για οποιαδήποτε χρήση προσωπική ή εμπορική χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια, απαγορεύται αυστηρά βάσει του Νόμου 2121/93 (όπως έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα) και των διεθνών συμβάσεων περί προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων.
